Ένα χιουμοριστικό και διασκεδαστικό ταξίδι στον χρόνο μέσα από τις διαφημίσεις μιας αλλοτινής εποχής είναι το εξαιρετικό νέο βιβλίο του κ. Θωμά Σιταρά που προσφάτως κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ με τίτλο «Τα ευτράπελα της διαφήμισης στο πέρασμα των χρόνων». Αγγελίες, ειδοποιήσεις, ρεκλάμες, αλλά και ρεπορτάζ, ειδήσεις, σχόλια, χρονογραφήματα από την Παλιά Αθήνα (1834-1940) συνθέτουν μια εκλαϊκευμένη λαογραφική, ιστορική προσέγγιση της καθημερινότητας, μέσα από τις καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων της εποχής, γραμμένη μάλιστα από τους ίδιους τους διαμορφωτές της.

Συνέντευξη στον συνεργάτη μας Χάρη Μαντέλλο

Ερ: Κύριε Σιταρά σας ευχαριστώ για την παραχώρηση της συνέντευξης και καλοτάξιδο το νέο βιβλίο σας. Τι θα βρει ο αναγνώστης στο βιβλίο σας;

Απ: Καλοδεχούμενες οι ευχές σας ιδιαίτερα στις δύσκολες μέρες που περνάμε, με τα βιβλιοπωλεία κλειστά και τις ηλεκτρονικές παραγγελίες να περιμένουν τους επιμένοντες.

Το βιβλίο περιγράφει  με πολύ γλαφυρό τρόπο τους τρόπους με τους οποίους οι παλιοί έμποροι, προσπαθούσαν, με τις ρεκλάμες -που τις έφτιαχναν οι ίδιοι- να πείσουν τους πελάτες, αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα και τον ανταγωνισμό. Αυτό δεν κάνει και σήμερα η Διαφήμιση;

Μόνο που τα παλιά χρόνια δεν υπήρχαν επαγγελματίες διαφημιστές και έτσι όλα γίνονταν εκ των ενόντων. Αποτέλεσμα: Δεν πιστεύεις τα όσα διαβάζεις, και πεθαίνεις στα γέλια με το αγαθό πνεύμα με το οποίο όλα λειτουργούσαν.

Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος διαβάζουμε σε επαρχιακή εφημερίδα:

¨Ζητείται μικρός παις διά το Εμπορικόν Κατάστημα του κ.Ψ… δυνάμενος να ιππεύηποδήλατον ως και μία υπηρέτρια καλού εξωτερικού¨

Μέσα σε αυτό το κλίμα περιγράφεται παράλληλα και η καταναλωτική καθημερινότητα, ώστε ο αναγνώστης να κάνει τελικά ένα χορταστικό και συνάμα ευχάριστο ταξίδι στο χρόνο.

Ερ: Η παλιά Αθήνα είναι αρκετές φορές στο επίκεντρο της αρθρογραφίας και των βιβλίων σας. Ποια είναι τα στοιχεία που σας κέντρισαν το ενδιαφέρον και ασχοληθήκατε με αυτό το πολύ ωραίο, αλλά υποθέτω και χρονοβόρο στην συγκέντρωση του υλικού, θέμα;

Απ: Η Παλιά Αθήνα είχε δίψα για ζωή, δημιουργία και διασκέδαση, κοινωνική συνοχή, αργούς καθημερινούς ρυθμούς, ανεπιτήδευτη απλοϊκότητα και πολύ χιούμορ. Όσα δηλαδή μας λείπουν, λίγο-πολύ, σήμερα. Γι΄αυτό και καταφεύγουμε όλο και περισσότερο σε αυτές τις  νοσταλγικές αναζητήσεις.

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Χρησιμοποιώ τον όρο «Παλιά Αθήνα» σαν εκπρόσωπο και των άλλων μεγάλων πόλεων της χώρας μας. Διαβάζοντας έτσι το βιβλίο, οι παλιές συνοικίες, οι γειτονιές, τα μνημεία, τα παλιά αρχοντικά που συναντάς σε όλη την Ελλάδα ζωντανεύουν στη φαντασία σου, καθώς αποτελούν το καλύτερο σκηνικό για όσα διάβασες. Ερωτώ τώρα. Δεν αξίζουν όλα αυτά κάθε κόπο και κάθε θυσία χρόνου;

Ερ: Σε ποιες πηγές ανατρέχετε για τις κατά καιρούς έρευνές σας και πόσο δύσκολο είναι σήμερα που πολλά πράγματα του παρελθόντος που τα έχει σκεπάσει η ομίχλη του χρόνου να βγουν στο φως;

Απ: Υπάρχει μεγάλη και αξιόλογη βιβλιογραφία της περιόδου 1834-1940, στην οποία αναφερόμαστε, και φιλόξενες βιβλιοθήκες με πρόθυμο προσωπικό για να σε βοηθήσουν στις αναζητήσεις σου.

Επίσης, η Βιβλιοθήκη της Βουλής έχει επιτελέσει ένα σπουδαίο, θα έλεγα μνημειώδες έργο: Ψηφιοποίησε όλες τις εφημερίδες αυτής της περιόδου, που είναι πλέον προσβάσιμες μέσω Internet από παντού.

Για όποιον θέλει να δει από κοντά τις ίδιες τις εφημερίδες η σπουδαία Βιβλιοθήκη του Δήμου της Αθήνας στην Πλατεία Λαρίσης είναι μια πραγματική έκπληξη!

Αναφέρομαι ειδικά στις εφημερίδες, διότι, εκείνες τις εποχές, έπαιζαν –απούσης της Τηλεόρασης- ένα αναβαθμισμένο ρόλο πληροφόρησης. Ειδικότερα συναντάμε περίτεχνα χρονογραφήματα από εξαιρετικούς λογοτέχνες και δημοσιογράφους,  που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ατόφια και σήμερα!

Όπως αντιλαμβάνεσθε με τόσες και τέτοιες πηγές το έργο του ερευνητή δεν είναι τόσο δύσκολο, όσο φαίνεται. Έχει όμως, σίγουρα, περισσότερη δουλειά.

Ερ: Υπάρχουν ακόμη και σήμερα γειτονιές και πράγματα που αναδίδουν το άρωμα αυτής της ωραίας παλιάς εποχής, αλλά περνάνε απαρατήρητα από το μάτι μας λόγω της πίεσης χρόνου και των καθημερινών συνθηκών ζωής;

Απ: Α! Εδώ θίγεται ένα πολύ λεπτό και ενδιαφέρον θέμα. Ανέφερα προηγουμένως  το ωραίο συναίσθημα που νοιώθεις, όταν μπορείς να κινείσαι μέσα στο ¨θεατρικό¨ σκηνικό που δημιουργούν οι διατηρημένες παλιές γειτονιές αναδίδοντας το άρωμα μιας παλιάς ιδιαίτερης εποχής.

Έχοντας ταξιδέψει πολύ σε όλη την Ελλάδα, και τα παλιά χρόνια και σήμερα, χαίρομαι ιδιαίτερα με τις πολύ πετυχημένες προσπάθειες Δημοτικών Αρχών, αλλά και της Ιδιωτικής Πρωτοβουλίας, να αναστηλώσει και να συντηρήσει αυτό το ¨Σκηνικό¨. Να είστε σίγουρος ότι οι προσπάθειες αυτές δεν περνάνε και τόσο απαρατήρητες.

Ερ: Διαβάζει βιβλία κύριε Σιταρά ο σύγχρονος Έλληνας;

Απ: Δεν θα έλεγα. Σε πρόσφατο μου ταξίδι στη μακρινή Ισλανδία, εντυπωσιάστηκα από τον ασυνήθη μεγάλο αριθμό βιβλιοπωλείων. Αργότερα έμαθα ότι βρίσκεται παγκοσμίως στην πρώτη θέση φιλανάγνωσης. Μάλιστα είναι πλέον  έθιμο να προσφέρεται ένα βιβλίο δώρο σε κάθε φιλική επίσκεψη.

Τέτοια πράγματα δεν τα βλέπουν οι αγαπητοί μας εκδότες ούτε στα όνειρά τους. Παρόλα αυτά επιμένουν σε δυσανάλογα μεγάλο αριθμό εκδόσεων, με υψηλότατα ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Φοβάμαι αν δεν αλλάξει κάτι στην ΠΑΙΔΕΙΑ, η τραγική για το μέλλον μας αυτή κατάσταση δεν είναι αναστρέψιμη, παρόλο που ακούγεται αρκετά απόλυτο.

Ερ: Ας κλείσουμε την συνέντευξη με μία ακόμη αναφορά στο βιβλίο σας. Παρακαλώ διαλέξτε για τους αναγνώστες μας μια χαρακτηριστική παλιά διαφήμιση που σας έκανε να ευθυμήσετε.

Απ: Πολύ ευχαρίστως:

Η θεατρική διαφήμιση χαρακτηριζόταν από απίστευτες υπερβολές. Σε μια μικρή κωμόπολη μουσικοδραματικός θίασος τοποθέτησε στην πλατεία το εξής πρόγραμμα:

¨Σήμερον η Αντιγόνη του Σοφοκλέους –Δραματική τραγωδία-

Το νεώτατον έργον του συγγραφέως- Βραβείον Νόμπελ!¨.

Εκείνα τα χρόνια κάθε λίγο και λιγάκι είχαμε εκλογές, προς μεγάλη στενοχώρια των θεατρικών ομίλων που έβλεπαν το κοινό να ενδιαφέρεται μόνο για τα πολιτικά. Έτσι σε  βουλευτικές εκλογές που έγιναν στην Κόρινθο ο περιοδεύων μικροθίασος για να μη χάσει εισιτήρια ανέφερε στη ρεκλάμα του μεταξύ άλλων:

¨οι κ. κ. θεαταί θα καθίστανται ενήμεροι των αποτελεσμάτων των εκλογών κατά την διάρκειαν της παραστάσεως¨.

Και τήρησε την υπόσχεσή του!

Στην  Β΄Πράξηεισερχόμενος ο Μαρκήσιος Μοντενιάκ ρωτήθηκε  από την

Δούκισσα Ντε Καρτερύ:

-Και τι νέα μας φέρει ο αγαπητός Μαρκήσιος;

-Αγαπητή Δούκισσα, είπε με τόνο λυρικό και στομφώδη ο Μαρκήσιος, την στιγμή αυτή πληροφορούμαι ότι ο συνδυασμός του κ. Τσαλδάρη υπερτερεί κατά 215 ψήφους!

-Καλέ τι με λέγετε; Εξεπλάγη στον ίδιο δραματικό τόνο η Δούκισσα.

Και η παράσταση συνεχίσθηκε…